Kościół p.w. św. Stanisława bp. w Czeladzi Wielkiej
Wybudowany w XV wieku; gotycki, przebudowany w XVII wieku, restaurowany w 1966, w latach 1520-1945 protestancki. Orientowany, jednonawowy, z węższym kwadratowym prezbiterium, murowany, z przyporami i kwadratową wieżą od zach., o grubych kamienno-ceglanych murach z przyporami, wyżej ośmioboczną. Dachy na nawie i prezbiterium dwuspadowe kryte dachówką. Brama, ze słupami kwadratowymi z cegły, z gzymsem wieńczącym, pod daszkiem brogowym. Wieża nakryta ośmiosłupem pod blachą. Drewniane polichromowane empory i loża pd. z XVII wieku na drewnianych słupach z zastrzałami. Wewnątrz sklepienia krzyżowe bez żeber, luk tęczowy pełny, loża kolatorska pn. 1759-1769 drewniana rzeźbiona ażurowo. Ołtarz barokowy drewniany polichromowany; ambona z XVII wieku manierystyczna, rzeźbiona polichromowana. Dach wyremontowany w 2013 r. Wpisany do rejestru zabytków: A/1119/810, 7.12.1960 r.
fot. archiwum gminne
Kościół p.w. św. Piotra i Pawła w Sułowie Wielkim
Kościół dawniej ewangelicki z 1617 r., restaurowany w XIX w. Orientowany, barokowy, na planie krzyża greckiego, konstrukcji szkieletowej z cegłą i gliną tynkowaną. Dachy pięciospadowe kryte gontem. Wieża przybudowana do nawy od zachodu, drewniana szalowana, z dachem namiotowym ostrym, krytym gontem, zwieńczona krzyżem na kuli. Ambona barokowa z 1674. Wnętrze tynkowane z dwoma kondygnacjami empor wspartych na drewnianych słupach. Wpisany do rejestru zabytków: A/1106/898, 30.06.1961 r.
fot. archiwum gminne
Zamek książęcy w Wąsoszu w XVIII w. przekształcony w pałac barokowy
Ostatnia przebudowa miała miejsce w 1924 r. Zbudowany przez książąt oleśnicko-głogowskich, na miejscu istniejącego wcześniej grodu książęcego, w 1520r. należał do biskupa wrocławskiego Jana Turzo, później władali nim książęta legniccy. W 1759 r. spustoszony przez wojska austriackie, skrzydło pn. z kaplicą zostało rozebrane. Na rzucie "L", piętrowy, fundamenty z kamieni polnych, murowane z cegły i kamienia. Skrzydło zach. podpiwniczone, pod dachem czterospadowym, skrzydło wsch. niższe pod trójspadowym, dachy kryte dachówką. W narożniku pd.-wsch. okrągła wieża pod dachem stożkowym, w pd.-zach. półokrągła baszta, pod zaokrągleniem dachu. Taras, na podpiwniczeniu skrzydła pn. z kamienia, na równi z dziedzińcem, balustrada tralkowa z cegły. Niżej od wsch. pozostawiono i zakonserwowano zarys fundamentów budynków wchodzących niegdyś w skład zespołu zamkowego. Portal wejściowy w zwieńczeniu posiada datę MDCCCCXXIV. Wpisany do rejestru zabytków: A/3741/967 13.11.1961 r.
fot. archiwum gminne
Kościół parafialny Św. Józefa Oblubieńca w Wąsoszu
Powstał w latach 1893-94 r., neogotycki, na miejscu wcześniejszego z 1788 r. Jednonawowy z pozornym transeptem, mur z cegły licówki, cokół z kamienia, oskarpowany. Gzyms wieńczący, otwory zamknięte łukiem ostrym, w prezbiterium z laskowaniami. Dach nawy dwuspadowy, na prezbiterium i transepcie 3-spadowy, kryty blachą. Od zach. wieża kwadratowa, 3-kondygnacyjna z hełmem stożkowym, przy niej kruchty pod stożkowymi kryte blachą. Na pierwszej kondygnacji wieży figura Chrystusa. Drzwi drewniane z ozdobnymi okuciami. Wewnątrz w nawie czteroprzęsłowej strop podwieszony z fazowanymi malowanymi belkami. W prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe na gurtach. Łuk tęczowy ostry. W zakrystii strop drewniany w jodełkę. Ołtarze i ambona neogotyckie. Wpisany do rejestru zabytków: A/1104/1374, 13.08.1965 r.
fot. archiwum gminne
Kościół filialny Niepokalanego Serca NMP w Wąsoszu (do 1945 r. ewangelicki św. Mateusza, 1580)
Gotycki, na miejscu wcześniejszego wzmiankowanego w 1290 r. W obecnej formie wzniesiony został w 1581 r. Odbudowany po pożarze miasta w 1710 r., uległ ponownym zniszczeniom podczas działań wojennych 1759 r. Odbudowany w latach 1766-67 r., był kilkakrotnie restaurowany w XIX wieku. Orientowany, murowany, jednonawowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od zachodu wieża kwadratowa, 4-kondygnacyjna, przed nią kruchta z portalem ostrołucznym w profilowanych obramieniach, drzwi drewniane z nitami. Naroża oskarpowane. Ołtarz główny barokowy z rzeźbami św. Piotra i Pawła. Przy prezbiterium od południa zakrystia. Od północy i południa kruchty. Na ścianach szereg późnobarokowych i klasycystycznych kamiennych epitafiów z XVIII i XIX wieku. Dachy kryte blachą, zwieńczenie wieży z blachy miedzianej. Zegar wieżowy, z kwadratowymi tarczami od południa, północy i zachodu. Wpisany do rejestru zabytków: A/1115/1374, 13.08.1965 r.
fot. archiwum gminne
Kościół p.w. Królowej Świata w Sądowelu
Pierwotnie w Sądowelu istniał już w roku 1260 kościół p.w. Św. Agaty, zachowana budowla pochodzi z 2 poł. XIX wieku. Do 1945 r. kościół ewangelicki, klasycystyczny, murowany, gzyms wieńczący, lizeny, otwory ostrołuczne. Wieża wyrastająca z dachu od zachodu ośmioboczna. Ołtarz klasycystyczny. Ambona z cechami manieryzmu. Wpisany do rejestru zabytków: A/1103/2056 2.06.1972 r.
fot. archiwum gminne
Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Ługach
Wybudowany w 1788 r. , do 1945r. ewangelicki. Halowy, murowany, założony na planie krzyża łacińskiego, gzymsy podokapowe przechodzące w kordonowe. Okna górne zamknięte półkoliście, wszystkie w prostokątnych płycinach. W elewacjach bocznych płytkie ryzality środkowe. Dach dwuspadowy kryty blachą. Od pd. wieża kwadratowa dzielona gzymsami. Okna górne i w wieży zamknięte półkoliście, wszystkie w prostokątnych płycinach. Na wieży hełm kopulasty kryty blachą, zwieńczony krzyżem na kuli. Na placu przed kościołem zlokalizowany pomnik poległych w I wojnie światowej, ok. 1920, obelisk kamienny ustawiony na 3 stopniowym cokole. Od pd. napis reliefem wklęsłym, dość zatarty, na ściankach bocznych krzyże maltańskie. Wpisany do rejestru zabytków: A/1105/2052, 2.06.1972 r.
fot. archiwum gminne
Platan klonolistny w Lechitowie
Lechitów to niewielka wieś położona na prawym brzegu Baryczy, oddalona o 6 km na północny – zachód od Wąsosza (pow. górowski, dolnośląskie). Zabudowania sioła rozłożone są wzdłuż lokalnej drogi z Wąsosza do Góry. Na zachodnim krańcu wsi znajduje się zdewastowany park z XIX w. , na jego terenie można odnaleźć pozostałości pałacu i zabudowań folwarcznych. Ozdobą parku jest rosnący w nim ogromny platan klonolistny – mało znany pomnik przyrody. Korona tego drzewa wyraźnie góruje nad drzewostanem. Platan z Lechitowa znajduje się w czołówce najgrubszych okazów tego gatunku na Dolnym Śląsku (6. miejsce). Jego obwód wynosi 720 cm, wysokość 36 m. Pomnikiem przyrody jest od 1998 r.
fot. archiwum gminne
Amfiteatr w Wąsoszu
Amfiteatr znajduje się w okolicy ul. Korczaka w Wąsoszu, tuż przy rzece Orla i stadionie. W 2022 r. zakończono prace związane z realizacją zadania pn. Rewitalizacja terenu rekreacyjnego oraz montaż elementów małej architektury w ramach inwestycji „Amfiteatr odNowa”. Zadanie realizowane było w ramach Budżetu Obywatelskiego Gminy Wąsosz na rok 2022. W ramach zadania wykonano nową nawierzchnię wokół budynku, sceny oraz na widowni. Ponadto wymieniono ławki na widowni oraz wykonano nowe palenisko. Zadanie polegało również na montażu stacji naprawy rowerów, stojaków na rowery, koszy, ławostołów. W ostatnich latach obiekt przeżywa swoją drugą młodość; Zespół Placówek Kultury w Wąsoszu organizuje na amfiteatrze wiele wydarzeń kulturalnych. W sezonie letnim w weekendy uruchomiona została również gastronomia. Przy amfiteatrze znajduje się również spływ kajakowy.
fot. archiwum gminne
Pałac we Wrzącej Śląskiej
Niszczejąca perełka na terenie gminy Wąsosz znajduje się w miejscowości Wrząca Śląska. Obiekt był częścią zespołu dworsko-folwarcznego, ujętego w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Na działce nr 132/4 obręb Wrząca Śląska zlokalizowany jest budynek dworu wraz z fontanną, oraz park, wpisane do rejestru zabytków decyzją nr A/3745/1458 z dn. 21.09.1993 r. Obszar podlega ochronie konserwatorskiej. Budynek do zakończenia II wojny światowej był zamieszkiwany przez włościan wsi Akrau. Dwór wzniesiono ok. 1920 r. Po wojnie przeszedł na własność PGR i użytkowany był jako biura przedsiębiorstwa i jako mieszkania dla pracowników.
Budynek dwukondygnacyjny, podpiwniczony z poddaszem użytkowym o bryle zwartej.
fot. archiwum gminne
Rzeka Barycz/ Ujście Baryczy
Rzeka Barycz płynąć m.in. przez gminę Wąsosz zbliża się do ujścia do Odry. Na tym odcinku jest bardzo majestatyczna, kręta, pełna dzikiej przyrody, odludna i swobodnie meandrująca. Ten fragment rzeki poleca się na spływy kajakowe.
Rowerzyści nad Baryczą w gminie Wąsosz, fot. Łukasz Gościniak
Edyta Paszkowska, UMiG Wąsosz; e-mail: epaszkowska@wasosz.eu